Dag 15 - Lifters, beleefdheidsvormen en Internationale betrekkingen

Dag 15 - za 17 mei - Sanandaj

Rustdag. 
Lekker uitgeslapen en op tijd ontbeten. 
Om tien uur met Jan afgesproken om naar het centrum te gaan. Belgische Jan wilde wel een taxi delen en ook de Duitsers, Hartmut en Antonia wilden wel met ons mee. We gingen dus met een internationaal gezelschap op stap.
Omdat we niet met een vrouw, twee lange mannen en twee wat fors gebouwde mannen in een taxi pasten, splitsten we ons op en spraken af ons bij de bazaar af te laten zetten. De twee Jannen en ik stapten in de eerste taxi. Bij de bazaar stelden we ons zelf op drie strategische punten op om de twee Duitsers op te vangen met hun taxi. Ik stond op het eerste punt te wachten en op een gegeven moment kwam er een klein wit autootje toeterend aanrijden. Daar bleken ze in te zitten. Ze hadden een lift aangeboden gekregen van een aardige Iranees toen ze op een taxi stonden te wachten. (Dat gebeurt hier spontaan, zonder bijbedoelingen, uit pure vriendelijkheid. Op de vraag wat de automobilist er voor wilde hebben vroeg hij om een dollar.) 

Met z'n vijven liepen we de bazaar op. Deze bazaar was voor de gewone huis tuin en keuken artikelen (keukengerei, kleding, kleine ijzerwaren, groente, kruiderijen, etc. Het was niet wat wij onder een Oosterse bazaar verstaan (met honderden exotische kruiden, leer, houtsnijwerk, ruwe wolprodukten etc.) Meer een gewone markt, maar dan overdekt met een gewelfd dak en een wirwar van nauwe straatjes met winkeltjes en grotere ruimtes en onoverdekte binnenplaatsen met stalletjes. Overal werden we aangeklampt met de vraag waar we vandaan kwamen en werd gezegd dat we "very welcome" waren. Dat is wat ik me ook van mijn eerste bezoek aan Iran nog goed kan herinneren, die oprechte vriendelijkheid en interesse. Zelfs de handelaren op de bazaar wijzen even op hun waar (wanneer ze tenminst iets verkopen waarvan ze vermoeden dat dat voor een toerist interessant zou kunnen zijn) en vragen dan waar je vandaan komt en soms je naam. (Meestal doen ze dat in iets dat op Engels lijkt, soms in onmiddelijk begrijpbaar Engels en soms in het Farsi en dan kan het even duren. :-) Wanneer het eindigt met het hand op hun hart leggen en zeggen "Iran", dan willen ze weten waar ik vandaan kom, zeggen ze een ander woord dan is dat waarschijnlijk hun naam en willen ze weten hoe ik heet. Is het niet hun naam, dan begrijpen ze mijn antwoord niet en gaat de verwarring nog even door, totdat ze, weer met het hand op hun hart, "welcome" zeggen en verder gaan met waar ze mee bezig waren. De meeste jongeren kunnen goed genoeg Engels spreken voor een eenvoudige conversatie, meer en beter dan in Oost-Turkije.) Het wordt nooit opdringerig. Ook wanneer je ergens bij een bezienswaardigheid wordt aangesproken door iemand die aanbied om je andere mooie dingen te laten zien, blijven ze niet aandringen. (Al kan het soms wel zo lijken, door het Iraanse beleefdheidssysteem. Wanneer iemand iets aanbied dat een substantiële waarde heeft of een substantiële inspanning vergt in bv. tijd, dan kan die persoon zich daar uit beleefdheid toe gedwongen voelen, terwijl hij het zich eigenlijk niet kan veroorloven. Wanneer iemand zo iets aanbied moet je dus, ook weer uit beleefdheid, dat aanbod afwijzen, meteen aannemen is ongehoord. Pas wanneer iets drie keer aangeboden wordt weet je dat het serieus is en kun je het aannemen, wanneer je geïnteresseerd bent. Aan de andere kant weet een ander die een serieus aanbod doet dus ook pas na drie afwijzingen dat de afwijzing serieus is. Pas wanneer iemand na drie afwijzingen door gaat kun je het aandringen noemen. Een kop thee heeft geen substantiële waarde en kan dus bij de eerste keer aanvaard worden. Een taxirit of een maaltijd heeft wel een substantiële waarde en wanneer een taxichauffeur of restauranteigenaar zegt dat je niets hoeft te betalen, bedoelt hij daarmee dat hij vereerd is dat je bij hem bent geweest maar verwacht hij evengoed om betaald te worden. Dan moet je dus nog minimaal twee keer aanbieden om te betalen. Het lijkt een omslachtig en zinloos ritueel, wat het natuurlijk ook is, maar het is net zo zinloos als de rituele vraag hoe het met iemand gaat. Op een enkele uitzondering na verwacht je enkel het antwoord "goed" en geen hele verhandeling over wat die persoon mankeert en voelt.)
Het was grappig om te zien hoe Hartmut met zijn toeters van lenzen aan het fotograferen was op de bazaar en ook grappig om te zien hoe de mensen reageerden. Vrijwel iedereen vindt het goed om gefotografeerd te worden (eerst even vriendelijk vragen door met de camera op en neer te bewegen en vragend te kijken), maar waar ze bij vrijwel iedereen gewoon doorgingen met waar ze mee bezig waren, gingen ze voor zijn camera poseren. Dan werd er vaak nog even iets recht gelegd en dan stond daar een trotse marktkoopman in zijn kraam. :-)
Ons bezoek ging als een lopend vuurtje door de hele bazaar. Waar we aan het begin nog gevraagd werden waar we vandaan kwamen, zagen we op een gegeven moment dat de Iranezen elkaar aanstootten, naar ons wezen en dan hoorden we "Hollanda" en "Alleman", Farsi voor Nederland en Duitsland (België begrepen ze niet echt).

Nadat we genoeg van de bazaar gezien hadden gingen we met z'n vieren verder de stad in. Jan de Belg had ons al eerder verlaten om alleen verder te gaan.
Omdat we in de bazaar zelf geen thee hadden kunnen krijgen (ongetwijfeld zijn we straal langs tientallen theehoekjes gelopen zonder er erg in te hebben gehad) gingen we buiten de bazaar eerst op zoek naar iets te drinken. Mijn reisgenoten zagen niets in wortelsap (iets wat ik de vorige keer in deze plaats heb leren te waarderen, erg verfrissend) en een luxe koffiebar was nog niet open en zo kwamen we in een zijstraatje bij een Iraanse snackbar terecht. Daar hebben we op een bankje rond een lange tafel een cola gedronken. 
Daarna ging het verder naar de moskee. Dat was een mooie oude moskee, die we ook vanbinnen konden bekijken. Aan de oude moskee was ook een nieuwe, veel grotere moskee gebouwd, die dicht was. Op de binnenplaats konden we uitrusten, van de mooie architectuur genieten en kennis maken met Iranezen die naar ons toe kwamen om een praatje te maken terwijl Hartmut genoeg foto's maakte om een 3D-reconstructie van de moskee te maken. :-)
We gingen lunchen in een restaurant in een oude Koerdische koopmanswoning (we zitten nog steeds in Iraans Koerdistan). De andere drie namen een kebab, maar ik herkende een stoofgerecht op de kaart, wat een welkome afwisseling was.
Na de lunch wilden we nog een keer de bazaar over maar deze was nu gesloten (hm, ik had een deja vu van de vorige keer, toen stonden we hier ook 's middags voor een dichte deur) waardoor we meteen maar een taxi terug naar het hotel namen.
Vier personen was geen probleem voor één taxi. De terugweg kostte ons IR 60.000 (€ 1,50), terwijl de heenreis ons maar IR 20.000 had gekost. Ik probeerde te vragen waar dat verschil aan lag, maar dat werd niet door de taxichauffeur begrepen. Een passant die door de chauffeur erbij geroepen werd om te vertalen (een jonge vrouw, die lijken het beste Engels te kunnen of durven spreken) begreep me ook niet en kon alleen duidelijk maken dat de ritprijs IR 60.000 was. Dat was dus toch een gangbare prijs. Misschien zijn we door de eerste chauffeur gematst.

Bij het hotel hebben we in de tuin nog een paar biertjes gedronken. (Alcoholvrij natuurlijk, met citroensmaak. Het valt me op dat er nu veel meer soorten alcoholvrij bier zijn dan de vorige keer. Toen hadden ze vrijwel alleen een bierdrank met vrijwel alle ingrediënten die ook in "normaal" bier gaan zoals gerst, mout en hop, maar dan zonder de gisting en met een fruitsmaakje. Nu hebben ze meerdere soorten "echt" alcoholvrij bier, volgens het etiket gebrouwen volgens de methode van verschillende Duitse brouwerijen. Naturel vind ik ze niet zo bijzonder, maar met citroensmaak is het erg lekker en verfrissend.)
Hartmut houdt zelf ook een reislog bij, maar dan op een grote Amerikaane blogsite. Tot zijn grote schrik is die site in Iran geblokkeerd. Juist om die reden maak ik gebruik van een kleine, vrij onbeduidende site. Hij had gehoord dat ik ook een reislog bijhoud en vroeg me of ik ook problemen had. Toen ik zei dat dat niet het geval was, vroeg hij me of ik hem daar wegwijs op wilde maken, zodat hij voor het Iraanse deel (en waarschijnlijk ook de rest van de reis) zijn reislog bij kon houden op de Nederlandse site ik ook gebruik. Ik heb hem daar uiteraard graag bij geholpen.
Aan het begin van de reis hebben we stilzwijgend afgesproken om met de Duitsers in het Duits te praten (Hartmut spreekt goed Engels, maar Antonia een stuk minder, de Vlaming in ons midden zal zich echter in het Nederlands met ons moeten zien te redden :-) ). De voertaal vandaag was dus Duits (of althans voor de Duitsers Duits en voor ons wat we dachten dat voor Duits doorging). Ik heb ongetwijfeld ongelofelijke misdaden gepleegd tegen de Duitse taal in het algemeen en de Duitse grammatica in het bijzonder (mijn Duitse leraren, Herr Doctor Kulsdom en meneer Van Wel, zullen ongetwijfeld ontkennen dat ze ooit iets met mijn Duitse onderricht te maken hebben gehad wanneer ze mij bezig zouden hebben gehoord). De beide Duitsers hebben het vriendelijk ondergaan, zonder te klagen.

's Avonds heb ik weer met de twee Jannen in het restaurant van het hotel gegeten.
Daarna vanuit mijn kamer het reisverslag van de vorige dag afgemaakt en op mijn reisblog geplaats.