Dag 07 - Organisatie, bijenkorven en barbecuen

Dag 7 - vr 9 mei - Sanliurfa

Om 7 uur op om om 8:30 op excursie te gaan. Eerste stop was Göbekli Tepe, een tip van mij.
Een paar dagen geleden had ik José gevraagd of we daar ook langs zouden gaan en zij gaf aan dat ze de naam niet kende. Ik heb uitgelegd dat het een opgraving is van een 11.000 jaar oud tempelcomplex waarvan ze pas een paar jaar weten dat het zo oud is. Ik heb haar de informatie laten lezen die ik van Wikipedia heb overgenomen in mijn reisgids. Ze besloot meteen om het in het programma op te nemen. Een paar dagen later kreeg ze een email van het thuisfront met daarin ook de tip dat ze zeker langs Göbekli Tepe moest gaan. :-)
Göbekli Tepe is zoals gezegd ruim 11.000 jaar oud. Het is het oudst bekende religieuze complex en bouwwerk, het oudste tastbare voorbeeld van een georganiseerde beschaving. Ouder dan de piramides en ouder dan Stonehenge. Oudere voorbeelden van beschaving zijn er alleen als grotschilderingen en stenen werktuigen. Het is verbluffend dat ze in die tijd al zo georganiseerd waren dat ze zo een complex konden bouwen, voor sommige stenen kolommen moeten zeker 500 mensen bezig zijn geweest met uithakken (met gereedschap van vuursteen!), verslepen en oprichten. Het was vóór de tijd van de landbouw en veehouderij, wanneer je iets wilde eten dan moest je er zelf nog achteraan rennen om het te vangen. En in die tijd was er al een groep mensen die zo goed georganiseerd was dat ze honderden mensen vrij konden maken voor een bouwwerk terwijl anderen voor hen gingen jagen en voedsel verzamelen.
Uit dezelfde omgeving kwamen zo'n duizend jaar later de eerste granen die verbouwd werden en de 'voorouders' zijn van veel van de tegenwoordig gebruikte graansoorten. Rond diezelfde tijd van de lanbouwrevolutie is het complex van Göbekli Tepe begraven. De reden is onbekend. Het zou kunnen dat de religie veranderde waardoor het complex haar betekenis verloor, er zou een makkelijker bereikbaar complex opgericht kunnen zijn of de bevolking die het complex gebruikte kan door anderen zijn verdreven. Feit is dat het niet is vernield of ineens is achtergelaten, maar dat het zorgvuldig is opgevuld met stenen en dierlijke resten (en een paar menselijke botten). 
De site is nog een actieve opgraving (ze zijn met ongeveer 5% bezig, de rest laten ze voorlopig met rust, totdat er nieuwere en betere archeologische technieken zijn. Bij één van de opgravinvgen is een overdekte steigerconstruktie gemaakt, waardoor je er over en omheen kunt lopen. Het zijn twee ronde gaten, gedeeltelijk in het onderliggende gesteente uitgehouwen, met een paar stenen pilaren met T-vormig bovenstuk die in uitgehakte gaten in de rotsbodem staan en met een terrazzo-achtige vloer van kalk. (De bouwers waren niet alleen georganiseerd, ze wisten ook waar ze mee bezig waren! Het moet één van de eerste momenten in de geschiedenis zijn geweest dat alle beschikbare kennis is verzameld en nieuwe technieken zijn uitgeprobeerd en verbeterd.)
Op de pilaren staan o.a. dieren uitgebeeld. Maar ook lijnen die misschien abstract zijn, maar met een beetje fantasie ook armen en een lendendoek uit zouden kunnen beelden, waardoor de pilaar mischien een mens of een god uit zou moeten beelden, met het T-vormige bovenstuk als hoofd. Ook zijn er series kleine afbeeldingen gevonden die mischien een eerste poging tot een beeldtaal zijn, duizenden jaren eerder dan het Soemerische schrift, het oudste bevestigde schrift. 

De volgende stop was het dorpje Harran, het eigenlijke doel van de excursie. Het was een stuk minder indrukwekkend, ook al was ik daar nog niet eerder geweest.
Harran is en oude stad, met bijbelse wortels. Hier was de eerste Islamitische universiteit gevestigd, waar veel astronomie is bedreven en veel Griekse geschriften zijn vertaald, waardoor de Arabische wetenschap zich kon ontwikkelen (waar wij in het westen na de verlichting onze wetenschap weer op gebaseerd hebben). Van de oude stad is niet veel meer over dan een paar muurtjes en een halve minaret achter een hek.
Er is nog een burcht die op dit moment ook achter een hek in de steigers staat voor restauratie c.q. herbouw. Het ziet er groot en interessant uit, maar jammer genoeg konden we er alleen aan de buitenkant omheen lopen.
De andere 'attractie' van Harran zijn de bijenkorfhuizen, vierkante of ronde huizen met een rond, konisch toelopend, gemetseld dak. Dit is een eenvoudige constructie om zonder hout en met alleen stenen een dak te maken: je metselt een cirkel en elke volgende laag maak je iets kleiner, totdat je met twee stenen tegen elkaar eindigt en het dak dicht is. Het ziet er leuk uit en is erg fotogeniek. 

Aan het hegin van de middag waren we weer terug bij het hotel. Die middag heb ik grotendeels doorgebracht als de vorige middag. Ik heb rustig door de stad gelopen richting de karpervijvers. Omdat het vrijdag was, was het er nog drukker dan de vorige dag. Overal in het park liepen en zaten Turkse, Koerdische, Iraanse en Arabische families. Op een ander terras kon ik wel Turkse pizza's (of lamaçun) krijgen (of de kelner begreep me hier wel).
Terwijl ik daar zat kwam een van mijn reisgenoten er bij zitten om thee te drinken. Gezamenlijk zijn we weer richting het hotel gelopen. Onderweg liepen we door de binnenplaats van de moskee waar ook de ingang van de grot was waar volgens de plaatselijke overlevering Abraham geboren zou zijn. We waren wel nieuwsgierig, maar het was er erg druk met bedevaartgangers. Omdat zij hier naar toe gekomen zijn met als specifiek religieus doel die grot te bezoeken, wilden we ze niet lastig vallen met onze toeristische nieuwsgierigheid. De moskee zelf zijn we wel in geweest, deze was klein en erg mooi.

's Avonds ben ik met diezelfde reisgenoot wezen eten in de buurt van het hotel. Een klein lokaal restaurant met een lange tafel op straat over de hele lengte van de gevel. Aan de straatkant bankjes voor de gasten, aan de gevelkant de kok met een houtskoolgrill. Over de hele lengte van de tafel was de helft aan de kant van de kok bedekt met bakken verse ingrediënten (vers in de zin van alsof ze net vers geplukt waren, terwijl het toch redelijk warm was geweest de hele dag en een deel vrijwel tegen de grill aan stond; de omloopsnelheid was dus hoog geweest). De prijs was belachelijk laag: twee maaltijden, twee cola, twee flesjes water, twee thee voor YTL 35 (€ 12).
Thuis in het hotel nog even mijn verslag over de vorige dag afgerond en op de blog gezet.